سراهای محله در تهران داستانی بسیار قابل تأمل دارد. از تصویب و ایجاد آن در ماههای پُرالتهابِ تهران در سال ۸۸ و اجرایی و فراگیرشدنِ آن از سال ۸۹. سراهای محله به تعبیرِ من پدیدهای به شدت ناهمگون است. در نظامِ اداری و ساختارِ حقوقیِ شهرداری تهران وصله ناجور محسوب میشود، برای انتخابشدگان شورای شهر و مردان و زنانِ سیاست همواره به چشم فرصتی برای ساختن سازمانِ رأی به آن نگاه کردهاند، در شهرداریهای مناطق به سراهایِ محله بهعنوان کارگزارانی نگاه میشود که اوامر معاونتهای اجتماعی را بدون هزینه و دردسر برای شهرداری منطقه و ناحیه برگزار میکنند و برای ساکنان در مناطقِ متوسط و بالاتر ساختمانی است از ساختمانهای متعدد شهرداری تهران.
تا سال ۱۳۹۶ تنها ۲۰ درصد مردم تهران در مورد سراهای محله شنیده بودند و بسیار کمتر از میزان به آن مراجعه کرده بودند. سراهای محله اما در محلاتِ فرودست کارکردهای بیشتری داشتند، خانههای کودک ارزانتر، جشنها و گاهی اردوهای آنها برای زنان و کودکانِ محله که امکانِ دیگری ندارند دریچهای است برای نفس کشیدن.
سراهای محله بهلحاظ ساختاری چالشهای بسیاری دارند، تقریباً تنها دسترسی مویرگی به محلاتِ تهران است و برای همین مورد نظر بسیاری از دستگاههای اجرایی برای استفاده است. آبفا میخواهد منابعِ آبِ اضطراریِ محلهای داشته باشد، اداره گاز میخواهد مدیریت بحران محلهای داشته باشد، پُست نیازمندِ دفاتر پستی بیشتر برای نظام توزیع بهتر است و هلالِ احمر میخواهد داوطلبانِ خود برای امداد در زمانِ سیل و زلزله را آنجا سازمان دهد و نظامِ مدیریتِ شهری از دیدِ من بیسواد و بیخلاقیت در بهرهبرداری از این فضای کالبدی بزرگ و توزیعیافته در سطح شهر تهران است.
زمانی که سال ۱۳۹۷ کارم را در ستاد مدیریتِ محله آغاز کردم حتی اطلاعاتِ آماری درستی از سراهای محله وجود نداشت. معلوم نبود املاک تحت نامِ سراهای محله در اختیارِ کیست؟ هنوز وجود دارد یا نه؟ چند متر است؟ مناسبسازی شده است یا خیر؟ چند نفر در هر سرای محله کار میکنند و صداها سوال بیجواب دیگر.
یکی از مأموریتهای من بهعنوان معاون برنامه و بودجه ستاد جمعآوریِ این اطلاعات بود که بدون شک یکی از سختترین کارها بود و بهواسطه روزها کار و پیگیری مقدور شد. گزارشی که پیوست میکنم گزارشی مشروح در حدود ۵۵۰ صفحه از وضعیت امکانات، نیروی انسانی، درآمد و هزینهها و یارانه پنهانی که بابتِ این سراهای محله به ساکنینِ تهران داده میشود و توزیع نامتقارنِ آنها.
این تحلیل توسط مدرسه دقیقه و تحت نظارتِ مستقیمِ مدیریتِ وقتِ ستادِ مدیریتِ محله آقای مهدی شیرزاد انجام شده و قبلاً بهصورت عمومی منتشر شده است. هرچند به اعتقادِ من هر پژوهشی که با بودجه عمومی انجام میشود باید بدون هزینهای در اختیار عموم باشد.
امیدوارم خواندن آن به درک شرایطِ کالبدیِ شهردرای تهران کمک کند
گزارش را کامل را اینجا پیوستهام.